กุ้งฝอยสร้างรายได้งาม
กุ้งฝอย เป็นชื่อเรียกกุ้งขนาดเล็กที่พบเห็นได้ทั่วไปตามแหล่งน้ำจืดธรรมชาติ เป็นสัตว์น้ำที่มีรสชาติดีและมีคุณค่าทางอาหารสูงซึ่งเป็นที่นิยมของผู้บริโภคอย่างแพร่หลาย เชื่อว่าคนไทยรู้จักและบริโภคกุ้งฝอยทั่วประเทศโดยเฉพาะนำมาทำชุบแป้งทอด พล่ากุ้ง แต่เมนูที่ถูกเลือกมากที่สุดสำหรับกุ้งฝอยคงเป็นกุ้งเต้นที่นำกุ้งฝอยสดๆมาคลุกเคล้ากับเครื่องยำแบบอีสาน และกินกันสดๆ แม้เป็นเมนูสุดแปลกแต่ก็เป็นที่ถูกอกถูกใจของใครหลายคน
กุ้งฝอย ก็เหมือนสัตว์น้ำในธรรมชาติทั่วไป ที่จะเป็นดัชนีชี้วัดความอุดมสมบูรณ์และความสะอาดของแหล่งน้ำนั้นๆ แหล่งน้ำไหนที่มีความอุดมสมบูรณ์มักพบกุ้งฝอยจำนวนมาก ขณะที่แหล่งน้ำที่ไม่สะอาดก็จะไม่พบกุ้งฝอยเลย แล้วอย่างที่ทราบกันดีว่าสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไป แหล่งน้ำธรรมชาติถูกบุกรุก และคุณภาพของน้ำก็ไม่เหมาะสมให้สิ่งมีชีวิตอาศัยและขยายพันธุ์ได้ปกติทำให้กุ้งฝอยในธรรมชาติลดจำนวนลงอย่างเห็นได้ชัด
กุ้งฝอย
ในขณะที่ความต้องการกุ้งฝอยยังคงมีอยู่จำนวนมาก ทั้งที่นำไปบริโภคเป็นอาหารและแปรรูปหรือนำไปใช้เป็นอาหารสัตว์เลี้ยง เมื่อความต้องการมีอยู่มากทำให้ราคากุ้งฝอยค่อนข้างสูงตกกิโลกรัมละ 300 ถึง 400 บาท หรือจำหน่ายเป็นถ้วยไม่ถึงขีดราคา 30 ถึง 40 บาท จึงนับเป็นสัตว์น้ำอีกชนิดที่มีความน่าสนใจและมีความเป็นไปได้ที่จะพัฒนาการเลี้ยงให้เป็นสัตว์เศรษฐกิจต่อไป
ธรรมชาติของกุ้งฝอย
กุ้งฝอย เป็นกลุ่มขนาดเล็กที่มีเปลือกหุ้มหัวค่อนข้างบาง ประกอบด้วยกรีบนมีฟันหยัก 4 ถึง 7 ซี่ และกรีด้านล่างมีฟันหยัก 1 ถึง 2 ซี่ มีตาสองข้าง มีก้านตาติดกับกรี ลำตัวมีลักษณะเป็นปล้อง 6 ปล้อง เปลือกหุ้มลำตัวใสมองเห็นด้านใน ลำตัวยาวได้มากถึง 6 เซนติเมตร ขาเดินมีทั้งหมด 5 คู่ คู่ที่ 1 และคู่ที่ 2 เป็นก้ามหนีบ ก้ามหนีบของคู่ที่ 2 มีแต่ขนาดใหญ่และยาวกว่าก้ามหนีบคู่ที่ 1 ส่วนคู่ที่ 3,4,5 ใช้เป็นขาเดินแต่ละขามีปล้องเจ็ดปล้องและปล้องส่วนปลายมีลักษณะเรียวแหลมและมีความยาวใกล้เคียงกัน ถัดมาเป็นขาว่ายน้ำมีทั้งหมด 5 คู่ อยู่บริเวณใต้ลำตัว
ในธรรมชาติจะพบกุ้งฝอยได้ทั่วไปทั้งในแหล่งน้ำไหลและแม่น้ำทั่วไปหรือบ่อน้ำนิ่ง มักอาศัยมากบริเวณน้ำขุ่น ใกล้ริมตลิ่งความลึกประมาณ 0.5 ถึง 1 เมตร หรือบริเวณที่มีอินทรีย์วัตถุทับถมกัน โดยในเวลากลางวันจะว่ายน้ำลึกหรือหลบซ่อนตัวใต้ก้อนหินใต้น้ำหรือเกาะตามพรรณไม้ ส่วนเวลากลางคืนจะว่ายขึ้นมาหาอาหารบริเวณริมตลิ่งกุ้งฝอยมีอายุโดยเฉลี่ย 7 ปี
การเพาะขยายพันธุ์กุ้งฝอย
การเพาะขยายพันธุ์กุ้งฝอย เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้การเลี้ยงกุ้งฝอยประสบความสำเร็จ ซึ่งการเพาะขยายพันธุ์กุ้งฝอยเริ่มจากการหาแหล่งพันธุ์ อาจจะซื้อได้ตามตลาดหรือจับจากแหล่งน้ำธรรมชาติ
การแยกเพศกุ้งฝอย
เมื่อได้พันธุ์มาแล้ว การแยกเพศผู้กับเพศเมีย หากเป็นกุ้งขนาดโตเต็มวัยสามารถสังเกตได้จากลักษณะกายภาพภายนอก โดยธรรมชาติกุ้งตัวผู้จะมีขนาดตัวเล็กกว่าตัวเมีย และบริเวณหัวมีสีน้ำตาลออกเหลืองที่กรี (ส่วนน้ำที่หัวกูอาจสังเกตยากหน่อย) ตัวผู้จะมีลักษณะของกรีที่โค้งมากกว่าตัวเมีย คัดกุ้งที่มีขนาดใหญ่และแข็งแรงมากเลี้ยงเพื่อเป็นพ่อพันธุ์
พันธุ์กุ้งฝอย
ส่วนกุ้งตัวเมีย จะมีขนาดตัวใหญ่และป้อมกว่า บริเวณหัวมองเห็นเป็นสีเขียว แต่สิ่งที่ทำให้สังเกตได้ง่ายที่สุดว่ากุ้งตัวไหนเป็นตัวเมียก็คือ กุ้งตัวเมียส่วนใหญ่มักได้รับการผสมพันธุ์มาแล้วซึ่งไข่ที่ได้รับการผสมพันธุ์จะติดอยู่บริเวณขาว่ายน้ำหรือหน้าท้องมองเห็นเป็นสีเขียวๆ แทบทุกตัวก็สามารถคัดกุ้งตัวเมียออกเป็นแม่พันธุ์ได้
วิธีเพาะพันธ์กุ้งฝอย
เลี้ยงกุ้งฝอยทั้งตัวผู้และตัวเมียไว้ด้วยกัน ซึ่งเลี้ยงได้ในบ่อดิน บ่อซีเมนต์ กระชังหรือภาชนะต่างๆ ที่สามารถสังเกตและคัดแยกกุ้งได้ง่าย ในบ่อควรมีกิ่งไม้ หรือดอกจอกให้กุ้งเกาะด้วยเพราะกุ้งเป็นสัตว์ที่ไม่มีถุงลมเหมือนสัตว์ชนิดอื่นๆเคลื่อนที่ได้ด้วยการใช้ขาว่ายน้ำและต้องเดินตามพื้น หากมีวัสดุให้ใช้ก็จะทำให้กุ้งฝอยไม่แออัดอยู่ก้นบ่อร่วมกับตัวอื่น รวมทั้งไม่ใช้พลังงานในการว่ายน้ำมากไปด้วย แนะนำให้ใช้ดอกจอกดีที่สุดเพราะมีรากยาว ที่สำคัญรากไม่ขาดง่ายด้วย
ปกติกุ้งฝอยจะเริ่มผสมพันธุ์ได้ตั้งแต่อายุ 2 เดือนขึ้นไป ซึ่งกุ้งฝอยตัวเล็กเล็กก็ผสมพันธุ์และมีไข่ได้แล้ว ซึ่งกุ้งตัวผู้จะพยายามติดตามกุ้งตัวเมียตลอดเวลา หลังจากกุ้งตัวเมียลอกคราบภายใน 3 ถึง 6 ชั่วโมง ขณะที่เปลือกของตัวเมียยังอ่อนอยู่ จะมีการผสมพันธุ์กันโดยกุ้งตัวผู้จะปล่อยน้ำเชื้อที่อยู่ในถุงเก็บน้ำเชื้อที่อยู่บริเวณโคนขา ปล่อยน้ำเชื้อในถุงเก็บน้ำเชื้อตัวเมียเพื่อผสมกับไข่ ไข่ที่ผสมแล้วจะเคลื่อนไปอยู่ในส่วนร่างของท้องกุ้งตัวเมียจะพัดโบกว่ายน้ำตลอดเวลา เพื่อให้ไข่ได้รับออกซิเจน แม่กุ้งฝอยขนาดยาวประมาณ 2 ถึง 2.5 เซนติเมตร จะมีไข่ประมาณ 200 ถึง 250 ฟอง
ลูกกุ้งฝอย
กุ้งฝอยสามารถผสมพันธุ์และให้ไข่ได้ตลอดทั้งปี แต่เพราะทว่าช่วงฤดูหนาวปริมาณของไข่อาจน้อยกว่าปกติและตัวอ่อนมีอัตราการเจริญเติบโตค่อนข้างช้า ทำให้ในฤดูหนาวกุ้งฝอยมักมีราคาแพงแต่อย่างไรก็ดีกุ้งฝอยก็เหมือนสัตว์น้ำทั่วไปซึ่งการอาศัยอยู่ในน้ำทำให้เพราะเลี้ยงอาจดูเหมือนยากเพราะมองเห็นค่อนข้างยาก แต่สุดท้ายแล้วหากผู้เรียนเข้าใจธรรมชาติของกุ้งฝอยการเลี้ยงกุ้งฝอยก็ไม่ใช่เรื่องยากเลย
หลังจากตัวเมียได้รับการผสมพันธุ์แล้ว ประมาณ 3 วันจะมองเห็นเป็นสีเขียวอ่อนจากนั้นก็กลายเป็นสีเหลืองต่อมาอีก 7 ถึง 9 วัน ก็จะกลายเป็นสีขาวอุ่นหรือออกเทาใสและมองเห็นเป็นจุดดำๆ ซึ่งเป็นตาของตัวอ่อนอย่างชัดเจนและเม็ดไข่ก็มีขนาดใหญ่ขึ้น จากนั้นไข่จะฟักออกเป็นตัวเมื่ออายุ 21 ถึง 25 วัน แต่ก่อนที่ไข่จะฟักออกเป็นตัว ควรแยกแม่ที่ไข่แก่มาเลี้ยงต่างหาก ส่วนระยะอื่นๆสามารถเลี้ยงไว้ได้ตามเดิม ค่อยคัดแยกครั้งต่อๆไปได้
บ่อเลี้ยงแม่กุ้งไข่แก่ เป็นบ่อที่น้ำสะอาดมีออกซิเจนอย่างเพียงพอ เป็นบ่อที่มีตะแกรงห่างแหวนอยู่ในกระชังตาถี่อีกทีหนึ่ง เพื่อไม่ให้ลูกกุ้งรอดออกมาได้ การย้ายแม่กุ้งไข่มาเลี้ยงในลักษณะนี้ ทำให้รวบรวมตัวอ่อนได้ง่ายและอัตราการรอดสูงได้กุ้งฝอยที่มีขนาดเดียวกัน ทำให้การดูแลรักษาง่ายซึ่งใช้พื้นที่ประมาณ 3 × 3 × 4 เมตร ปล่อยแม่กุ้งได้ประมาณ 30 ตัว
ให้อาหารสำเร็จรูปโปรตีน 35% กับแม่กุ้งฝอยประมาณ 5% ของน้ำหนักกุ้ง แบ่งให้ 2 ครั้ง เช้าเย็นระหว่างนี้สามารถยกมาดูได้เพื่อเช็คดูว่าไข่แม่กุ้งหลุดออกหรือยัง หากหลุดแสดงว่าฟักออกเป็นตัวแล้วโดยจะใช้เวลาประมาณ 3 ถึง4 วัน แม่กุ้งจำนวน 30 ตัวจะได้ลูกกุ้งประมาณ 6000 ถึง 7500 ตัว จากนั้นก็แยกแม่กุ้งฝอยไปพักเพื่อรอผสม และนำลูกกุ้งฝอยไปอนุบาลต่อไป
การอนุบาลลูกกุ้งฝอย
เมื่อได้ลูกกุ้งแล้วนำไปอนุบาลในกระชัง ในบ่อซิเมนต์ หรือบ่อดิน โดยปล่อยในอัตรา 10,000 ถึง 20,000 ตัวต่อตารางเมตร แนะนำให้ใส่ออกซิเจนด้วยเพราะทำให้สามารถเลี้ยงลูกกุ้งได้อย่างหนาแน่นทั้งยังมีการอัตราการเจริญเติบโตได้ดีและมีอัตราการรอดสูง
ไข่แดงเลี้ยงกุ้งฝอย
ในสัปดาห์ที่ 1 ให้อาหารเป็นไข่แดงต้มสุกเป็นอาหาร ที่ทำให้ลูกกุ้งมีอัตรารอดสูง ในสัปดาห์แรกวิธีการให้คือแกะเฉพาะไข่แดงออกมาให้ ไข่แดงต้องต้มให้สุกจริงๆไม่ใช่เป็นยางมะตูม ห่อด้วยผ้าขาวบาง บี้ไข่แดงในน้ำ โดยใช้อัตราส่วนไข่แดง 13 กรัมต่อน้ำ 100 ลิตร จะได้ตะกอนเล็กๆออกมานำไปให้ลูกกุ้งตลอดสัปดาห์แรก
สัปดาห์ที่ 2 และ3 ยังคงให้ไข่แดงต้มสุกเป็นอาหารอยู่ พร้อมเสิร์ฟด้วยโรติเฟอร์ เพราะในช่วงนี้ลูกกุ้งเริ่มหยิบจับอาหารกินเองได้บ้างแล้ว
พอเข้าสัปดาห์ที่ 4 ก็เปลี่ยนมาให้ไรแดงเป็นอาหารร่วมกับอาหารสำเร็จรูปผงเม็ดเล็ก โปรตีน 40% โดยให้ประมาณ 10% ของน้ำหนักกุ้งต่อวัน ระยะนี้ต้องระมัดระวังตาข่ายไม่ให้อุดตันควรใช้แปลงขนาดเล็กทำความสะอาดอยู่เสมอ
รำข้าวเลี้ยงกุ้งฝอย
เมื่อลูกกุ้งอายุครบ 1 เดือน ให้นำไปเลี้ยงแบบขุ่น โดยให้อาหารสำเร็จรูปที่จำหน่ายตามท้องตลาด หรือผสมเองก็ได้ อาจเลี้ยงในกระชังเดิมไปจนกระทั่งจับขาย หรือเปลี่ยนไปเลี้ยงในบ่อดินบ่อซิเมนต์ก็ได้ โดยใช้เวลาเลี้ยงอีกประมาณ 2ถึง 3 เดือน ซึ่งจะได้กุ้งฝอยขนาด 2.5 ถึง 3.5 เซนติเมตร ซึ่งเป็นขนาดที่นำไปบริโภคได้ ก็สามารถทยอยจัดจำหน่ายได้แต่หากเลี้ยงนานกว่านี้มีขนาดใหญ่เกินไปเปลือกแข็งรับประทานไม่อร่อย
การเลี้ยงกุ้งฝอยในบ่อซีเมนต์
เป็นการเลี้ยงอีกรูปแบบหนึ่ง ทำง่ายใช้ต้นทุนไม่สูงมาก เกษตรกรทั่วไปสามารถทำได้โดยใช้อิฐบล็อกก่อเป็นบ่อตามขนาดที่ต้องการ หรือใช้วงบ่อซิเมนต์แบบสำเร็จก็ได้ ซึ่งถ้าเป็นบ่อใหม่ควรนำเอาปูนขาวโรยในบอกก่อนที่จะใส่น้ำและแช่น้ำไว้ประมาณ 10 ถึง 15 วันเพื่อลดความเป็นกรดเป็นด่างของปูนให้หมดไปเสียก่อนถ่ายน้ำในบ่อทิ้งตากให้แห้ง
จากนั้นก็นำดินที่แน่ใจว่าไม่มีการปนเปื้อนของสารเคมี เช่น ดินจอมปลวก มารองก้นบ่อสูงประมาณ 7 ถึง 10 เซนติเมตร แล้วนำตาข่ายไนลอนมาลองไว้ด้านบนของดินอีกทีหนึ่ง นำปุ๋ยมูลไก่ใส่กระสอบลงวางในบ่อ ทำน้ำเขียวเลี้ยงโรติเฟอร์ นำวัสดุยึดเกาะสำหรับกุ้ง เช่น กิ่งไม้ สาหร่าย จอก มาใส่ในบ่อ ไม่ควรใส่มากเกินไปเว้นพื้นที่ให้แสงส่องถึงน้ำในบ่อด้วย แล้วเติมน้ำให้มีความลึกประมาณ 70 ถึง 100 เซนติเมตร ทิ้งไว้ให้เกิดแพลงตอนพืช จนน้ำมีสีเขียวนำกระสอบมูลไก่ออก เท่านี้ก็พร้อมที่เลี้ยงกุ้งฝอยแล้ว
บ่อเลี้ยงกุ้งฝอย
การเลี้ยงในบ่อซิเมนต์แนะนำว่าต้องมีออกซิเจนให้ด้วย เพราะทำให้เลี้ยงอย่างหนาแน่นได้ แต่ถ้าไม่มีควรเลี้ยงในอัตรา 25 ตัวต่อตารางเมตร ให้อาหารตามปกติ การเลี้ยงในบ่อซิเมนต์ที่น้ำนิ่งบางครั้งอาจต้องใช้น้ำฉีดลงบ่อเพื่อกระตุ้นให้กุ้งวางไข่ เลี้ยงประมาณ 2 ถึง 3 เดือน ก็เริ่มจับจำหน่ายได้เช่นกัน จากนั้นก็มีผลผลิตออกมาอย่างต่อเนื่อง เป็นไปได้ควรมีตาข่ายปิดปากบ่อเพื่อป้องกันศัตรูเข้าไปทำลาย
ขอขอบคุณข้อมูลจากหนังสือเลี้ยงสัตว์นาพารวย
ขอให้ทุกคนโชคดี
coachnong